Wettige (zelf) verdediging
Als mensen je vragen welke sport je beoefent, zal je als Ju-Jitsuka spontaan vertellen dat Ju-Jitsu behoort tot de zelfverdedigingsporten. Maar als dan de vraag komt wat ‘zelfverdediging’ is en wat er allemaal mag verstaan worden onder ‘zelfverdediging’, zal het antwoord al héél wat minder spontaan komen. Dikwijls lopen de meningen nogal eens uiteen wanneer er gesproken wordt over wettige zelfverdediging en de sterke verhalen hierover overtreffen elkaar aan een sneltempo. In veel van de aangehaalde gevallen is er echter helemaal geen sprake van wettige zelfverdediging en kan niemand echt een duidelijk beeld geven van wat nu wel of niet onder wettelijke zelfverdediging kan en mag gerekend worden.
Om je hier toch min of meer een inzicht te geven, hebben we getracht om de belangrijkste dingen over zelfverdediging te verduidelijken.
Wat hierna volgt is een hele brok, maar zeker de moeite om eens grondig door te nemen.
Zelfverdediging ?
In de wetgeving wordt er niet gesproken van wettige zelfverdediging maar van wettige verdediging. Met andere woorden het gaat hier niet enkel over de verdediging van jezelf maar ook van anderen. Belangrijk te weten is dat er echter naast wettige verdediging, ook gesproken wordt van het niet uitvoeren van wettige verdediging of nog schuldig verzuim.
De wet schrijft over wettige verdediging en schuldig verzuim het volgende :
Wettige verdediging
Artikel 416 van het strafwetboek: Er is noch misdaad, noch wanbedrijf, wanneer de doodslag, de verwondingen en de slagen geboden zijn door de ogenblikkelijke noodzaak van de wettige verdediging van zichzelf of van een ander.
Als we deze tekst ontleden, blijkt dat er enkel van wettige verdediging kan gesproken worden indien aan volgende voorwaarden voldaan is:
1. De aanslag met geweld moet rechtstreeks tegen personen gebeuren of er moet minstens een reëel nakend gevaar voor aanranding bestaan.
2. De aanslag gericht tegen personen moet onwettig zijn.
3. De verdediging moet ogenblikkelijk gebeuren.
4. De verdediging moet evenredig zijn aan het gepleegde geweld en de aangewende middelen moeten noodzakelijk zijn.
Belangrijk om weten is dat aan ALLE voorwaarden moet voldaan worden.
Wat verduidelijking
1. De aanslag met geweld moet rechtstreeks tegen personen gebeuren of er moet minstens een reëel nakend gevaar voor aanranding bestaan.
Het moet gaan om de verdediging van zichzelf of van een ander. Daarom wordt er niet van wettige zelfverdediging gesproken, maar van wettige verdediging.
Dit wil zeggen de verdediging van :
– Het leven of de lichamelijke integriteit bv. Slagen, mishandelingen en m.a.w. niet noodzakelijk doodsgevaar.
– De persoonlijke vrijheid: bv. ontvoering
– De eerbaarheid: bv. Verkrachting, aanranding van de eerbaarheid.
Art.416 SWB laat de verdediging van goederen en dieren niet toe, ook niet volgens de ruimste interpretatie.
2. De aanslag gericht tegen personen moet onwettig zijn:
– Wettige verdediging kan niet door de aanvaller worden ingeroepen.
– Wettige verdediging kan niet ingeroepen worden tegen wettelijk aangewend geweld.
3. De verdediging moet ogenblikkelijk gebeuren:
– Men kan het gevaar niet op een andere manier ontwijken, m.a.w. het slachtoffer heeft noch de tijd, noch de mogelijkheid de hulp van de overheid in te roepen.
– De aanval moet actueel en zeker zijn, m.a.w. preventief optreden tegen een ’toekomstige aanval’ kan niet. Men kan ook geen wettige verdediging meer toepassen indien het gevaar geweken is.
4. De verdediging moet evenredig zijn aan het gepleegde geweld en de aangewende middelen moeten noodzakelijk zijn.
Deze laatste punten zijn dikwijls een feitenkwestie waarbij men steeds rekening moet houden met alle feitelijke gegevens, hier doet een feitenrechter uitspraak.
Wat zegt de wet nog over wettige verdediging
Artikel 417 van het strafwetboek vertelt hierover het volgende: Wanneer de doodslag gepleegd wordt, wanneer de verwondingen of slagen toegebracht worden bij het afweren, bij nacht, van de beklimming of braak van de afsluitingen, muren of toegangen van een bewoond huis of appartement of de aanhorigheden ervan, BEHALVE wanneer blijkt dat de dader niet kon geloven aan een aanranding van personen, hetzij als rechtstreeks doel van hem die poogt in te klimmen of in te breken, hetzij als gevolg van weerstand welke diens voornemen mocht ontmoeten. Wanneer het feit plaats heeft bij het zich verdedigen tegen daders van diefstal of plundering die met geweld tegen personen wordt gepleegd.
Als dit deel ontleed wordt, blijkt dat je helemaal geen wettige verdediging toepast indien je iemand neerschiet, verwondt of wat dan ook, die je eigendom betreedt, indien niet gelijktijdig aan alle bovenstaande voorwaarden voldaan is. Of nog, er is enkel sprake van wettige verdediging indien de betreding van een bewoond eigendom gebeurt bij nacht, beklimming of braak en de aanval rechtstreeks tegen personen gericht is. Je eigendommen verdedigen vallen dus niet onder wettige verdediging.
Voorbeeld: Als je ’s nachts een inbreker betrapt zonder dat er een rechtstreekse dreiging van de inbreker naar anderen of jezelf, kan je geen wettige zelfverdediging inroepen. Er moet wel degelijk een reële aanval of dreiging zijn naar een persoon alvorens men over wettige verdediging kan spreken. Een vluchtende inbreker neerschieten is dus geen zelfverdediging als er geen reële dreiging meer bestaat. Als de inbreker zelf schiet wordt het verhaal anders.
Voorbeeld: Een dronkaard staat onstabiel op zijn benen, hij zoekt ruzie en onderneemt een poging om je te slaan. Je merkt dat hij zelfs niet meer in staat is om zijn arm deftig naar boven te bewegen. De aanval mag je afweren, maar een tegenaanval moet recht evenredig zijn met de aanval. M.a.w., je mag die man in principe niet slaan.
Schuldig verzuim
Artikel 422 bis van het strafwetboek vertelt hierover het volgende:
Je bent strafbaar indien je:
– verzuimt hulp te verlenen of te verschaffen,
– aan iemand die in groot gevaar verkeert,
– hetzij dat je zelf zijn toestand hebt vastgesteld,
– hetzij dat diegene die je hulp heeft ingeroepen de toestand heeft beschreven,
– en je kan helpen zonder ernstig gevaar voor jezelf of anderen.
(Je bent echter niet strafbaar als je niet persoonlijk het gevaar hebt vastgesteld of wanneer je op basis van de verklaringen van diegene die je inlichtte, niet kon geloven dat er gevaar was.)
Dit artikel spreekt voor zich en de tekst kan je letterlijk nemen. Belangrijk te onthouden is, dat je helpt in de mate van het mogelijke. De politie of de hulpdiensten verwittigen kan al voldoende zijn.
Ju-Jitsu en wettige verdediging
De tijden waarin de verdedigingstechnieken ontstaan zijn, verschillen wel zéér drastisch van onze huidige samenleving. Destijds bestond er geen democratie en was er geen sprake van een rechtstaat. Een aanslag in die tijd was altijd, of meestal met de bedoeling te doden. Zich verdedigen was toen dikwijls een kwestie van overleven. Met het evolueren in de tijd naar een moderne samenleving heeft ook geweld andere vormen gekregen. Er zijn verschillende soorten geweld, gaande van verbale bedreiging, over licht handgemeen, naar dodelijke agressie. Door op een gepaste manier te reageren kan men vaak voorkomen dat potentieel gevaarlijke situaties escaleren. Ju-Jitsu mag dan wel een verdedigingssport zijn, het laat je niet toe om het zomaar toe te passen onder de noemer van ‘wettige verdediging’. Als Ju-Jitsuka draag je de grote verantwoordelijkheid om jezelf te beheersen en je aangeleerde technieken enkel toe te passen in geval van echte ‘wettige verdediging’.
Wat we vooral van harte hopen is dat je Ju-Jitsu als een sport kan blijven beoefenen zonder dat je ooit de aangeleerde technieken daadwerkelijk moet gebruiken in de context van wettige verdediging.
Bronnen:
1. Strafrecht, deel I, L.Van Gelder, cursus officierenopleiding, Politie Opleiding Centrum Antwerpen.
2. Strafrecht, deel II, R.Six, cursus officierenopleiding, Politie Opleiding Centrum Antwerpen.
3. Belgisch Strafrecht, tweede deel, C.J. Vanhoudt, W.Calewaert, uitg. Story Sc.Gent.
4. Strafwetboek, wetboek van strafvordering en aanvullende wetten, red.Prof.Mr.K. Van Baarle, M.Claesen, A.Verstreken, L.Van Gelder, uitg. Van In – Lier
5. Cursustekst opleiding Initiator- Jeugdsportbegeleider Ju-Jitsu, BLOSO